Genel Tanımlama
Bel ağrısı toplumda en sık karşılaşılan ağrı nedenlerinden biridir. Doktor ziyaretlerinin en sık sebeplerinden biri olarak hayat kalitesini olumsuz etkileyen, iş gücü kaybı ile sağlık sistemlerine büyük bir yük getiren yönetimi zor ve multimodal yaklaşım gerektiren önemli bir problemdir.
Bel ağrılarının çoğu mekanik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Bu nedenleri yanlış postür, ağırlık kaldırma, kas zayıflığı şeklinde sıralayabiliriz. Mekanik bel ağrıları istirahatte ve sıcak ile azalan, hareket zamanı, soğukta artan ağrılardır.
Uzun süre masa başında, bilgisayarda çalışmak, sedanter yaşam (hareketsiz, spor yapmamak), uygun olmayan yatak ve koltuk ( özellikle ergonomik olmayan ofis koltuğunda uzun süre çalışmak) kullanımı, ağır yük kaldırma, sigara kullanımı, aşırı kilo bel ağrılarının oluşmasına ve kronik hale gelmesine neden olabilir.
Bazı iltihabi, romatizmal hastalıklarda da bel ağrıları (ankilozan spondilit, brusella, tüberküloz veya kanser ilişkili bel ağrıları) görülebilmektedir.
Bel ağrısı nedenleri ve bulguları nelerdir?
Bel kaslarının gerilmesi, bel fıtığı, kanal daralması (spinal stenoz), dejeneratif disk hastalığı (omurlar arası tabakanın bozulması), faset eklem dejenerasyonu (omurgadaki küçük eklemlerin kireçlenmesi), omurların eğilmesi (skolyoz), birbirine nazaran kayması (spondilolistezis), başarısız bel cerrahisi hastalığı, diskit (omurlar arası tabakanın iltihabı), tümörler bel ağrısına sebep olabilen nedenlerdir.
Bel kaslarının gerilmesi
Bel kaslarının, omurganın bel kısmındakı bağların ağırlık kaldırma, aşırı fiziksel aktivite sonucu gerilmesi, zorlanması sonucu bel ağrısı oluşabilir.
Bel fıtığı
Omurların arasında amortisör görevi gören diskin çevresindeki koruyucu tabakanın zamanla yırtılması ile omurilik kanalına, sinirlerin omurgadan çıktığı kısma doğru yer değiştirmesi sonucu bel ağrısı, sinir sıkışması durumlarında ise bacağa yayılan ağrı olabilir. Ağrı öksürük, öne doğru eğilmekle artabilir. Bazı durumlarda bacaklarda hissizlik, güçsüzlük gelişebilir.
Kanal daralması (Spinal stenoz)
Kanal daralmasının sık rastlanan nedenlerinden bir dejeneratif değişikliklerdir. Omurgadakı dokuların kalınlaşması, kemiklerin (özellikle faset eklemlerin) büyüyerek (hipertrofiye bağlı) kanalı daraltması kanal içerisinde seyreden sinirleri sıkıştırabilir. Doğuştan dar bir omuriliğe sahip olmak, fıtıklar, omurgadaki eğrilikler, kemik tümörleri de dar kanala sebep olabilir.
Hastalarda uzun süre ayakta durma veya yürüme zamanı oluşan ağrılar, bacaklarda uyuşukluk, güçsüzlük, buna bağlı denge ile ilgili problemler görülebilir.
Omurilik eğrilikleri
Normal omurgada belli açılarla doğal eğrilikler vardır. Bu eğriliklerin artması veya normalde olmayan yönlere eğriliklerin oluşması hastalık belirtisi olabilir. Çocukluk veya gelişme çağında gözden kaçabilen bu durumlar ilerleyebilir ve ağrıya neden olabilir.
Bu anormal eğrilikler kaslara, tendonlara, ligamanlara baskı yaparak ağrıya neden olur.
Faset Sendromu
Faset eklemler omurganın arka kısımlarında yer alan omurganın hareketliliğini sağlayan küçük eklemlerdir. Yaşlanma, ağırlık kaldırma, yalnız duruş, travma faset eklemlerde dejeneratif değişiklikleri hızlandırır, bel ağrısına neden olur. Faset eklemlere bağlı ağrı arkaya yaslanma, sağ veya sola dönme hareketi zamanı ortaya çıkar.
Başarısız Bel Cerrahisi Hastalığı
Omurgaya yapılan ameliyattan sonrada devam eden veya ameliyattan sonra gelişen ağrı olarak tanımlanan başarısız bel cerrahisi hastalığı %20-%40 oranında görülmekle, tekrarlayan cerrahi ile görülme sıklığı artan, her yıl yüz binlerce insanın karşı-karşıya kaldığı bir durumdur. Bu sendromun ortaya çıkmasında hasta ve cerrahi faktörler önemli rol oynar. Anksiyete, depresyon, sigara kullanımı hasta faktörleri olarak değerlendirilirken, cerrahi planlamanın yanlış yapılması, yanlış diske müdahale, mükerrer cerrahi, fıtığın nüksetmesi gibi etkenleri cerrahi faktör olarak sıralayabiliriz.
Bel ağrısı tanısı nasıl konulur?
Dikkatli bir şekilde alınmış anamnez (hastanın hikayesi, şikayetleri), hastanın muayenesi tanı koymada önemli basamaklardır. Doktorun gerekli gördüğü durumlarda röntgen filmler, manyetik rezonans görüntüleme, bilgisayar tomografi ve elektromiyografi gibi tetkikler istenebilir.
Bel ağrısı tedavisi nasıl yapılır, hangi tedavi seçenekleri vardır?
Bel ağrılarının büyük çoğunlukla mekanik nedenli (genellikle kas, tendon gerilmesi gibi) olduğunu dikkate aldığımızda öncelikli olarak yatak istirahati önerilir. Yatak istirahatı, soğuk uygulama (ilk 48 saat sonrası sıcak uygulama tavsiye edilir), kas gevşetici ve non-steroid antiinflamatuvar ağrı kesici ilaçlar ilk 72 saatte ağrıları büyük çoğunlukla geçmesine yeterli olabiliyor. Şikayetlerin devam etmesi halinde doktora başvurması tavsiye edilir.
Bel ağrısı tedavisinde medikal (ilaç tedavisi), fizik tedavi etkin tedavi yöntemleridir.
Ön planda ağrı varsa öncelikle algolojik işlemler ile ağrı azlatılır sonra fizik tedavi başlatılır.
Bel ağrısında algolojik girişimsel işlemler nedene yönelik olarak epidural steroid ilaç enjeksiyonları, selektif sinir kök blokajları, faset eklem radyofrekans ablasyon işlemleri, disk içi ozon veya radyofrekans ablasyon işlemleri şeklinde uygulanabilmektedir. İnatçıl, geçmeyen ağrılarda spinal kord stimülasyonu (ağrı pili) yöntemi ile etkin ağrı kontrolü sağlanabilmektedir.
Bel ağrılarında cerrahi tedavi hastada kuvvet kaybı, hissizlik, reflekslerde azalma, omurgada stabilizasyon sorunları yoksa öncelikli olarak tercih edilen yöntem değildir.