Bel fıtığı ile ilgili bildiklerimiz ve bilmediklerimiz.
İnsan omurgası 33-34 adet omur (vertebra) adı verilen kemikten oluşmuştur. Omurgamız kafa tabanından başlayıp, kuyruk sokumuna kadar devam eder, görevi baş ve vücudumuzu desteklemek, içinde mevcut olan hayati vacip yapıları korumaktır. Omurlar arasında araba amortisörü gibi darbeyi azaltan, yastık görevi gören diskler vardır. Diskler, orta kısım jelatinöz yapı, çevresinde anulus denilen zar yapıdan oluşmaktadır. Omurgamız kaslar, bağlar, sinirler ve damarlar ile çevrilir. Omurların oluşturduğu sütun, içi boş silindire benzer. Bu silindirin yanlarında spinal sinir adı verilen, vücudumuzdaki, kol ve bacaklarımızdaki kaslarımızın hareketini sağlayan sinirlerin çıktığı delikler mevcuttur.
Bel fıtığı denilen olay disk çevresindeki zarın çeşitli nedenlerle yırtılması sonucu jelatinöz yapının dışarı çıkmasıdır. Yaşlanma ve dejenerasyon, aşırı kilo, ağır yük kaldırmadan kaynaklanan ani bir gerilim, sigara içiciliği zarın zayıflamasına ve bel fıtığına neden olabilmektedir.
Bel fıtığının başlangıç aşamalarında jelatinöz yapının diskten dışarı çıkmasına vücut, fıtık olan kısmında ödem, enflamasyon ile yanıt verir. Bu belde ağrıya neden oluyor. Ağrını azaltmak amacıyla kaslar spazma girer. Ağrı öksürük, öne doğru eğilmekle artabilmektedir.
Bel fıtığı ağrısı nereye vurur?
Bel fıtığı ağrısı ölçüsüne, sinire olan mesafesine göre sadece belde ve/veya bacağa, ayak parmaklarına vuran ağrıya neden olabilir.
Bel fıtığının tedavi edilmediği, ilerleyen durumlarda sinirleri sıkması sonucu bacaklara yayılan ağrı görülür. Bel fıtığı en çok dördüncü ve beşinci bel omurları, beşinci bel omuru ile birinci sakral omur arasında görülmektedir. Siyatik sinir denilen vücudun en kalın en büyük siniri de bu seviyeden omurilikten çıktığı için fıtık siyatik siniri sıkar ve bacağa yayılan siyatalji denilen durum ortaya çıkar. Bu durum mutlaka tedavi edilmelidir. Aksi durumda siyatik sinir hasar görür.
Fıtık büyüdükçe sinir basısı artar, hastanın şikayetlerine bacakta güç kaybı da eklenir. Güç kaybı bir sinir hasarının habercisidir. Hastalarda ağrı, güçsüzlük yanı sıra idrar ve büyük tuvaleti tutamama şikayetleri de görülebilir.
Peki! Bel fıtığım var. Ne zaman ameliyat olmalıyım? Ameliyat olmalı mıyım? Ameliyatsız bel fıtığı tedavisi mümkün mü?
Bel fıtığı için hangi bölüme (doktora) gidilir?
Bel fıtığı hastalarının öncelikle ağrı uzmanları tarafından değerlendirilmesi gerekiyor.
Bel fıtığı olan hastada tedavi şeklini belirleyen en önemli faktör hasta muayenesidir. Muayene sırasında değerlendirilen hastanın genel durumu, ağrının şiddeti, nörolojik bulgular çok önemlidir.
Fıtık röntgende belli olur mu?
Doktorun gerekli gördüğü durumlarda bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gibi yöntemlere de başvurulur. Daha çok MRG kullanılır. MRG fıtığın yeri, ölçüsü, sinir temasının olup olmaması açısından değerli bilgiler verir.
Hastaya nasıl bir tedavi uygulanacağını doktor hem muayene, hem de gerekirse MRG görüntülerine bakarak karar verir. MRG’da bazen büyük bir fıtık görülebilir, ancak sinir basısı olmadığı için hastanın herhangi bir şikayeti yoktur. Tam tersine sinire yakın küçük bir fıtık şiddetli ağrıya neden olabilir. Bel fıtığı röntgende görülmez. Röntgende bel omurlarının yapısı, varsa kırık, bel kayması gibi durumlar görülebilir.
Fıtık ağrısı ne kadar sürer?
Bel fıtığı hastalarında sadece ağrı varsa, yatak istirahatı, ağrıyan kısma buz uygulaması, gerekirse ağrı kesici ilaçlar genellikle yeterli olabilmektedir. Bu ağrılı, akut dönem 1-2 hafta içinde kendiliğinden geriler. Ağrıların devam ettiği durumlarda algoloji (ağrı) uzmanları tarafından uygulanan girişimsel yöntemler ağrının azalması veya tamamen ortadan kalkmasına, hastanın yaşam kalitesinin artmasına neden olur.
Bacağa vuran fıtık ağrısı nasıl geçer?
Doktorunuz fıtık ölçüsü, yeri, ağrı durumu, muayene bulgularınıza göre tedavi uygular.
Bel fıtığında Algolojik işlemler
Bel fıtığında algolojik işlemler fıtık olan yere ilaç enjeksiyonu, radyofrekans ablasyon, fıtık içi radyofrekans ablasyon uygulamaları şeklinde yapılmaktadır. Bu işlemlerin sonucunda bel fıtığının oluşturduğu enflamasyonda azalma, fıtık ölçüsünde küçülme görülerek, baskı altındaki sinirlerde rahatlama sağlanmaktadır.
Bu işlemler mutlaka ağrı uzmanı tarafından (algoloji yan dalı eğitimini tamamlamış, ağrı uzmanı ünvanı almış olmalı veya sağlık bakanlığı tarafından ağrı uzmanı ünvanını tasdik eden sertifikaya sahip olmalı), ameliyathane odasında, floroskopi ve/veya ultrason eşliğinde yapılmalıdır. Girişimsel işlemler lokal anestezi ile (narkoz verilmeden), herhangi bir kesi olmadan, günübirlik şekilde uygulanır (hastalar 1-2 saat gözlem altında kaldıktan sonra eve taburcu oluyorlar).
Bel fıtığı tedavisinde cerrahi müdahalenin yeri kısıtlıdır. Hastada kalıcı kuvvet kaybı, his kaybı, reflekslerde kayıp durumlarında cerrahiye başvurulur. Yırtılan zarın (anulus) tamiri mümkün olmadığı için fıtığın çıkartılması sonrası tekrarlaması mümkündür.
Ağrısız Günler Dileğiyle…
Uzm. Dr. Dostali ALİYEV